امروز: پنجشنبه 9 فروردین 1403
دسته بندی محصولات
بخش همکاران
بلوک کد اختصاصی

بررسی سفالگری و نقوش روی سفال

بررسی سفالگری و نقوش روی سفال دسته: هنر و گرافیک
بازدید: 2 بار
فرمت فایل: doc
حجم فایل: 275 کیلوبایت
تعداد صفحات فایل: 89

موقعیت جغرافیایی ایران بگونه ای است كه همواره مورد سكونت انسانها از هزاران سال پیش از تاریخ قرار گرفته است نجد ایران مثلثی است بین دو فرورفتگی خلیج فارس در جنوب و دریای خزر در شمال كوههای مغرب یا سلسله زاگراس از شمال غربی به جنوب شرقی امتداد یافته است و سلسله جبال البرز در قسمت شمالی مثلث مذكور قرار گرفته است

قیمت فایل فقط 26,000 تومان

خرید

مقدمه

موقعیت جغرافیایی ایران بگونه ای است كه همواره مورد سكونت انسانها از هزاران سال پیش از تاریخ قرار گرفته است. نجد ایران مثلثی است بین دو فرورفتگی خلیج فارس در جنوب و دریای خزر در شمال. كوههای مغرب یا سلسله زاگراس از شمال غربی به جنوب شرقی امتداد یافته است و سلسله جبال البرز در قسمت شمالی مثلث مذكور قرار گرفته است.

به شهادت تاریخ و گواهی باستانشناسانی كه از سالها قبل از این، در مناطق مختلف و بر روی آثار بجای مانده از ایران باستان كند و كاو می كردند نجدایران از جمله اولیه نواحی سكونت بشر اولیه بوده است. در قسمت داخلی نجد ایران از جمله مناطقی كه مورد سكونت قرار گرفته است دشت پهناور خوزستان یا سوزیانای[1] قدیم است این دشت كه در قسمت جنوب غربی قرار گرفته است همان امتداد دشت بین النهرین است.

تحقیقات باستانشناسی نشان داده است كه انسان عهد حجر كه تازه از كوه فرود آمده و در دشت سكونت گزیده بود بر روی مسیر كمانی شكل اطراف كویر نمك واقع در مركز ایران ساكن شد. (هزاره پنجم ق.م) از جمله قرارگاههای انسانی بر روی این مسیر سیلك كاشان، قم، ساوه، ری و دامغان است.

بشر اولیه تا زمانی كه یكجا نشینی را آغاز نكرد نتوانست به طور مطلوب از صنایع مختلف از جمله سفالگری، كشاورزی، دامداری و غیره بهره لازم را ببرد. اگرچه باستانشناسان، قدیمی ترین ظروف گلی حرارت دیده را به هشت هزار ق.م نسبت می‌دهند و نمونه آن در غار كمربند در نزدیكی بهشهر بدست آمده لیكن سفالهای این دوره ضخیم، كم پخت، شكننده، خشن، قهوه ای رنگ و بدون نقش است و در آن مقدار زیادی علف به عنوان شاموت[2] بكار رفته است و این نشاندهنده آن است كه سفال در این سالها در مرحله ابتدایی پیشرفت خود بوده است و احتمالاً مدت زمان زیادی از استفاده پوسته كاسه ای گیاهان و قطعات سنگی با سطح مقعر به عنوان ظرف نگذشته بوده است.

در مرحله بعد با گذشت زمان و تشكیل دهكده ها و پیشرفت صنایع مختلف بخصوص سفالگری، ظروف سفالی ظریفتر، با ضخامت كمتر و با درجه حرارت بالاتر پخته شدند و كم كم نقوش مختلف با تكامل تدریجی خود بر روی ظروف بكار گرفته شد كه این تكامل تدریجی را با بررسی لایه های مختلف تپه های سیلك كاشان، شوش و سایر نقاط می توان مشاهده كرد.

همزمان با شكل گیری نقوش تزئینی بر روی سفال، با هنر نقش برجسته در این دوره‌ها روبرو هستیم. هنر نقش برجسته از هنرهایی است كه ایرانیان باستان از هزاران سال پیش از تاریخ به آن توجه داشتند لیكن این هنر در اندازه های بزرگ آن بیشتر بر روی سنگ و با حجاری اجرا می شد و فقط اندازه های كوچك آن بود كه به كمك فلز و گاهی گل انجام می شد. نقوش این نقش برجسته ها در بیشتر مواقع واقعی و در مواردی در دوره هایی خاص نقوش تجریدی بكار می رفت.

امروزه نقش برجسته ها بیشتر حالت تزئینی یافته اند و در اندازه های مختلف بیشتر با گل برای تزئینات داخلی و خارجی بكار می روند. آنچه باعث كاهش ارزش این آثار به عنوان هنر می شود طرحهایی است كه هنرمندان اجرا می نمایند. بیشتر طرحهایی كه امروزه نه فقط در نقش برجسته بلكه در هنرهای دیگر نیز اجرا می شود چیزی جز تقلید زود هنگام از هنر غرب نیست كه هیچ گونه سنخیتی با فرهنگ و تمدن ایرانی ندارد. تمدنی كه در آن با وجود همه پستیها و بلندیها، هنر روال طبیعی تكامل خود را طی كرد و در این راه هیچگاه از چهارچوب روح ایرانی خارج نشد.

در طراحی پروژه عملی ارائه شده سعی شده است نیم نگاهی به هنر اصیل ایرانی، سفالگری و هنر اصیل ایرانی، نقوش روی سفال، صورت گیرد.

در طراحی این نقوش، از نقاشی های اجرا شده بر روی سفال پیش از تاریخ بخصوص در سه منطقه سیلك كاشان، شوش و تل باكون الهام گرفته شده است.

در این رساله نیز هر چند سعی شد تا نقوش بیشتر از حیث معنی و مفهوم مورد بررسی قرار گیرند ولی بدلیل كمبود منابع این منظور به طور كامل برآورده نشد.

فصل اول

1- اهمیت هنرهای ایران (تزئینات و آرایه ها)

هنر از جمله اموری است كه در هزاره های پیش از تاریخ هم همراه همیشگی بشر بوده است و همگام با پیشرفت فرهنگ و تمدن بشر به رشد و توسعه خود ادامه داده است و امروزه كه بسیاری از علائم و نشانه های فرهنگ و تمدن های قدیم از بین رفته است آثار هنری كه از آن زمان باقی مانده است تا حدود زیادی به دانسته های ما در مورد این تمدنها و فرهنگ انسانهای پیش از تاریخ می افزاید البته در این میان ایران از جمله مناطق محدودی است كه مورد سكونت بشر اولیه قرار گرفته و هنر در این سرزمین مورد توجه خاص بوده و با ویژگیهای مخصوص این سرزمین تكامل یافته است.

دكتر آرتور اپهام پوپ در مورد اهمیت و ویژگیهای هنر ایران چنین می نویسد: «در سراسر تاریخ دراز و پر حادثه ایران كه پر از انقلابها و پیروزیها و شكستها و كام و ناكامیهاست و همیشه در پی هرافول و نزولی صعود و ترقی پرثمری داشته هنر بزرگترین مایه و صفت خاص آن و هدیه دائم ملت ایران بتاریخ جهان بوده است.

هنر ایران در درجه اول به زندگی پیوند نزدیك دارد و تار و پود آن از تجربیات بشری بافته شده است. آنچه را كه خوار مایه و بازاری است می آراید و زیور می‌بخشد. در همه دوران ایران باستان هنر ایران نیروهای آسمانی را می جوید و می‌كوشد با وسایلی كه دارد با این نیرو ارتباط بیابد، از او یاری بخواهد، قهر و خشم او را فرو بنشاند و او را مدح و ستایش كند. از قدیمترین زمان اگرچه هنر امری عادی و معمول بود ایرانیان برای زیبایی مقامی بلند قائل بودند. در طی قرنها همیشه ذوق و فهمی عام و استادانه مایه ترقی هنر بود. حمایت شاهان كه نسبت به هنر دلبسته و كریم بودند پیوسته وجود داشت و زیبایی همیشه و در هر امری به مقام عالی می رسید.

هنر با زندگی پیوسته بود و انواع هنرها نیز با یكدیگر پیوند داشتند شیوه تجزیه و تقسیمی كه امروز معمول است شاید در نظر هنرمند ایرانی عجیب می نمود. هر هنری از هنر دیگر مشتق می شد. اغلب موضوع نقاشی و شاعری یكی بود و شاعر و نقاش هر یك نكاتی از الهامات ذهن خود را بدیگری القا می كردند. هر دو در اجرای امر واحدی می كوشیدند و اینقدر كم در بند شهرت و نام خود بودند كه ایثار نفس و فروتنی ایشان برای ما موجب تعجب است»[3].

هنرمند ایرانی در راه ایجاد اثر هنری خود پیوسته به هدف و آرمانی و الهامی اندیشید و با این اندیشه احساسات درونی خود را به دنیای مادی منتقل می كرد و به خاطر وجود همین تفكر و جنبه فراطبیعی هنر هیچگاه در پی بجا گذاشتن نام و نشانی از خود بر نیامد.

«هنر ایرانی بر تزئین مبتنی است. از همان آغاز هنرمندان خواسته اند نقشهایی را كه كنایه و نشانه ای از اشكال و امور خارجی است بنگارند و این شیوه در نظر بعضی از فیلسوفان عمل اصلی و خاص ذهن بشری است. در این شیوه امور خارجی با نقشهایی تصویر می شود كه آنها را تعبیر و تنظیم می كند. این گونه نقشها نه همان اشیاء را به صورت انتزاعی نشان می دهد بلكه جنبه عاطفی آنها را نیز جلوه گر می سازد و چون این نقوش بر عادات و عقاید دینی مبتنی باشد و رابطه میان هر علامت با آداب مذهبی ادراك شود ممكن است عمیق ترین تاثیر را بوجود بیاورد.

ابهت و جنبه روحانی هنر باستانی ایرانی بسبب آنست كه كمال آن در تزئین مطلق است. تزئین كه منبع اصلی و هدف هنر ایرانی است تنها مایه لذت  چشم یا تفریح ذهن نیست بلكه مفهومی بسیار عمیق تر دارد.

نخستین ادراك مبهم ولی اساسی كه بشر از جهان داشت با نقوش و اشكال تزئینی صورت خارجی یافت و بوسیله همین نقوش انسان با سرنوشت دشوار و پرخطر خویش ارتباط بیشتری پیدا كرد. هر نقش و شكلی وسیله ای برای پرستش و مایه ای برای راز و نیاز و آرامش و نیروی باطنی گردید. بسبب مجموع این امور هنر تزئینی ایران كه از تجربیات ضروری ناشی شده بود به بالاترین درجه كمال رسید و چون پیوسته بتاثیر این عوامل ظریفتر شده و توسعه فراوان یافته است اكنون می تواند مستقیماً با دل آدمی سخن بگوید.»[4]

چنانچه امروزه با مشاهده نقوش تزئینی بر روی اشیاء بجا مانده از آن دوران دریافته می شود كه نقوش طراحی شده توسط هنرمند آن زمان اگرچه دارای اشاراتی به زندگی و عالم واقعی است لیكن بیشترین توجه آن به سمت عالم غیر واقعی و روحانی است.

«این نقشهای رمزی برای آنكه در ذهن انسان تاثیر كند و روح را به هیجان بیاورد لازم بود كه با وجوه اصلی ادراك بشری متناسب گردد. نقاشان می بایست زبانی برای بیان عواطف كشف كنند، نه تنها به منظور آنكه نقشهای شناختنی حاكی از اشیاء و وابسته به زندگی بوجود آورند، بلكه به آن قصد كه اندیشه خود را با نقوشی بیان كنند كه هر یك بخودی خود دارای تاثیر خاصی باشد. البته این روش با علم و اراده هنرمند پیش نمی رفت اما هنرمندان كهن كه نخستین نگارگران ظروف سفالی بودند علائم و اشكال خاصی ابداع كردند كه در نهایت وضوح و شدت تاثیر بود و این نقوش قراردادی برای ذهن خیال پرور ایرانیان راه توسعه و ترقی را گشود. نقاشان این اه را در طی هزاران سال پیمودند. نقاشان ایران در عین آنكه به رسوم كهن پایبند بودند و آن را با متانت و وفاداری حفظ می كردند در تكمیل آن رسوم و ابداع دقایق جدید كوشیدند. اگر این هنر بر اثر حوادثی كه نیروی ملی ایران را ناتوان می كرد گاهی رو به ضعف نهاد قالبهای آن روح كهن را حفظ كرد و زمینه را برای تجدد و تجدید رونق آماده نگهداشت.»[5]

این به نحوی بود كه با وجود فواصل زیاد از نظر مكانی و زمانی بین تمدنهای مختلف كه گاهی به صدها كیلومتر و هزاران سال می رسید و نیز دگرگونیهای اساسی در تمدنها، روح حاكم بر هنر ایرانی هیچگاه به طور كامل از بین نرفت و با نابود شدن یك تمدن هنر ایرانی در منطقه‌ای دیگر از این سرزمین با همان روح حاكم به تكامل خود ادامه داد.

«این امر كه در ایران نقاشی تابع شعر و اندیشه های دینی و فلسفی است نباید اتفاقی تلقی شود، ایرانیان چنانكه ادبیات هزار ساله ایشان نشان می دهد شاعرترین ملتها هستند. برای این نوع نقاشی كه معمول هنرمندان ایران است در زبانهای اروپائی اصطلاحی كه كاملاً متناسب با آن باشد وجود ندارد، كلمات تزئین و آرایش هر دو مفهوم پست تری دارند و حاكی از اموری است كه فرع و تابع حقیقت و اعتبار ملی است.

شاید بسیار اشتباه نكرده باشیم اگر هنر ایران را هنر نقش مطلق بخوانیم یعنی هنری كه باید ما نند موسیقی و معماری تلقی شود. راستی هم غالباً مهمترین نمونه های هنر تزئینی به موسیقی مرئی تبدیل شده است، زیرا كه این هنر از زیبایی و كمال اجزاء، و حسن تركیب آنها به صورتی با معنی و موثر و در هیاتی كه دارای قدرت تاثیر باشد حاصل می شود و هرگز اشیاء را با صفات اصلی كه معرف جنبه خارجی یا جاندار آنهاست نمایش نمی دهد 

قیمت فایل فقط 26,000 تومان

خرید

برچسب ها : سفالگری , نقاشی روی سفال , هنر ایرانی

نظرات کاربران در مورد این کالا
تا کنون هیچ نظری درباره این کالا ثبت نگردیده است.
ارسال نظر